مزارع کلزا و زنبور عسل
کلزا یا همان کلم روغنی گیاهی است یک ساله، دارای ریشه دراز و عمودی، تنه نسبتاً بلند به ارتفاع ۱/۵ تا ۲ متر، برگ‌های بزرگ، دندانه‌دار، به رنگ سبز حنایی.
گل‌های سفید یا زردرنگ کلزا، میوه نیام و دارای غلاف بلند که دانه‌های سیاه و کروی غنی از روغن را در بر می‌گیرد.ازدیاد این گیاه به وسیله کاشت بذر است به علت داشتن شهد و گرده فراوان این گیاه بسیار زنبور دوست است. شراﻳﻄﻲ ﻛﻪ زنبورعسل ﺑـﻪ ﻣﺰرﻋه کلزا وارد می‌شود نقش مهمی در اﺳﺘﺮاﺗﮋﻳﻬﺎی مدیریتی زﻧﺒﻮرداران دارد. اﮔﺮ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﻛﻨﺪو زﻳﺎد و ﺳﺎﻟﻢ ﺑﺎﺷﺪ ﺳﺮﻳﻊ ﺑـﻪ ﮔﺮده و ﺷﻬﺪ ﻗﺎﺑﻞ دﺳﺘﺮس در ﺷﺮاﻳﻂ ﺑﻬﺎر ﮔﺮم واﻛﻨﺶ ﻧﺸﺎن داده و ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻧﻮزاد زﻧﺒﻮر اﻓﺰاﻳﺶ میﻳﺎﺑﺪ. ﺟﻤﻌﻴﺖ زﻳﺎد زﻧﺒﻮرﻫﺎ در اﺑﺘﺪای ﺑﻬﺎر ﻣﺸﻜﻞ ازدﺣﺎم زﻧﺒﻮرﻫﺎ را اﻳﺠﺎد ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد.
ﻛﻨﺪوﻫﺎی ﺿﻌﻴﻒ از ﮔﻠﻬﺎی کلزا ﺑﻬﺮه ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﺮد و ﮔﺮده و ﺷﻬﺪ ﺗﺎزه، کلنی زﻧﺒﻮر را ﺑﻪ اﻓﺰاﻳﺶ ﺗﻮﻟﻴﺪ زﻧﺒﻮر و ﻧﻮزاد ﺗﺤﺮﻳﻚ میﻛﻨﺪ. ﮔﺴﺘﺮش ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺑﺎﻋﺚ ﻏﻠﺒﻪ ﺑﺮ ﺑﻴﻤﺎرﻳﻬﺎی زﻧﺒﻮر ﻋﺴﻞ ﻧﻴﺰ میﺷﻮد زﻳﺮا زﻧﺒﻮرﻫﺎی ﭘﻴﺮ ﺗﻮﺳﻂ زﻧﺒﻮرﻫﺎی ﺟﻮان و ﺳﺎﻟﻢ ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ.
ﮔﻠﻬﺎی کلزا ﻣﻘﺪار زﻳﺎدی ﮔﺮده زردرﻧﮓ ﺗﻮﻟﻴﺪ میﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺮای زﻧﺒﻮرﻋﺴﻞ ﺟﺬاب اﺳﺖ. ﺑﺮای زﻧﺒﻮرﻋﺴﻞ ﭘﺮوﺗﺌﻴﻦ ﺧﺎم ﻣﻄﻠﻮب ﮔﺮده ﺑﺎﻳﺪ ۲۵-۳۰ درﺻﺪ ﺑﺎﺷﺪ، ﭘـﺮوﺗﺌﻴﻦ زﻳـﺮ ۲۰ درﺻﺪ ﻣﻨﺎﺳﺐ زﻧﺒﻮرﻋﺴﻞ ﻧﻴﺴﺖ. ﭘﺮوﺗﺌﻴﻦ ﺧﺎم ﮔﺮده کلزا ۲۷-۲۲ درﺻﺪ اﺳـﺖ و ﻣﻘﺪار ﭼﺮبی ﮔﺮده ﻛﻠﺰا ﺣﺪود ۷ درﺻﺪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﺣﺪ ﻣﻄﻠﻮب زﻧﺒﻮر ﻋﺴﻞ (ﺣﺪود۲درﺻﺪ) اﺳﺖ.
ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ اﻳﻦ ﮔﺮده ﻧﻴﺎز ﻏﺬای زﻧﺒﻮرﻋﺴﻞ را ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﺎﻣﻞ رﻓﻊ میﻛﻨﺪ. آزﻣﺎﻳﺸﺎت ﻧﺸﺎن داده ﻛﻪ ﻋﻤﻠﻜﺮد کلزا ﺑﺎ ﮔﺮده اﻓﺸﺎنی زﻧﺒﻮر ﻋﺴﻞ ۸۱ درﺻﺪ اﻓﺰاﻳﺶ میﻳﺎﺑﺪ و داﻧﻪﺑﻨﺪی زودﺗﺮ اﺗﻔﺎق می‌اﻓﺘﺪ و ﺑﺎﻋﺚ ﻳﻜﻨﻮاختی رﺳﻴﺪگی ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺬر کلزا میﺷﻮد.
ﺑﺮای ﮔﺮده اﻓﺸﺎنی کلزا ﺗﻌﺪاد ﻛﻨﺪوی ﺑﻴﺸﺘﺮی ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز اﺳﺖ و ۶ ﻛﻨﺪو در ﻫﻜﺘﺎر ﺗﻮﺻﻴﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ. اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺎﻋﺚ میﺷﻮد ﻛﻪ ﮔﺮده‌اﻓﺸﺎنی و ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﺬر ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﺷﻮد و ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻋﺴﻞ ﺳﺮﻋﺖ ﻛﻤﺘﺮی داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ.
ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻨﻜﻪه کلزادر ﺳﺮﺗﺎﺳﺮ دﻧﻴﺎ ﻣﻨﺒﻊ اصلی ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻋﺴﻞ اﺳﺖ، ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﻛﻨﺪوﻫﺎ در زﻣﺴﺘﺎن ﺑﺎ ﺷﺮاﻳﻂ ﺧﻮبی ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺷﻮﻧﺪ ﺗﺎ ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﻋﺴﻞ از ﻣﺰارع کلزا ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﺷﻮد.
اصلیﺗﺮﻳﻦ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ زﻧﺒﻮران ﻋﺴﻞ، یعنی ﺟﻤﻊآوری ﮔﺮده و ﺷﻬﺪ در داﻣﻨﻪ ﺣﺮارتی ﺑﻴﻦ ۵۱ ﺗﺎ ۸۳ درﺟﻪ سانتی‌گراد ﺻﻮرت میﮔﻴﺮد و ﺧﺎرج از ﻣﺤﺪوده ذﻛﺮﺷﺪه ﺟﺴﺘﺠﻮ ﻛﻢ و ﻣﺘﻮﻗﻒ میﮔﺮدد، درﺟﻪ ﺣﺮارت ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺣﺪود ۲۲ درﺟﻪ ﺳﺎنتیﮔﺮاد اﺳﺖ.
اﮔﺮ ﺷﺮاﻳﻂ آب و ﻫﻮایی در زﻣﺎن ﮔﻠﺪهی کلزا ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮای ﭘﺮواز زﻧﺒﻮرﻋﺴﻞ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ زﻧﺒﻮرداران ﻋﺴﻞ در ﻧﺰدﻳﻜﺘﺮﻳﻦ ﻣﺤﻞ ﺑﻪ ﻣﺰارع ﻛﻠﺰا ﻣﺴﺘﻘﺮ ﺷﻮﻧﺪ. در ﻣﺰارع کلزا ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺑﺎﻻ ﺑﻮدن درﺻﺪ ﻗﻨﺪ در ﺷﻬﺪ ﮔﻞﻫﺎ، زﻧﺒﻮران ﻫﻨﮕﺎم ورود ﺗﺸﻨﻪ میﺷﻮﻧﺪ و ﻻزم اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ آب ﻛﺎفی در ﻣﺠﺎورت ﻛﻨﺪوی زﻧﺒﻮران وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ.
ﻫﺮ ۱۵۰ کلنی زﻧﺒﻮر ﻋﺴﻞ ﺑﻪ ﻃﻮر طبیعی در ﻓﺼﻞ ﮔﺮم ﺣﺪود ۱۰۰ لیتر آب را در ﻛﻤﺘﺮ از ۳ ﺳﺎﻋﺖ ﻣﺼﺮف میﻛﻨﺪ. ﻧﮕﻬﺪاری از زﻧﺒﻮر ﻋﺴﻞ در ﻣﺰارع کلزا دست کم ﺳﺒﺐ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺗﻌﺪاد ﺑﻴﺸﺘﺮی ﺑﺬر در ﻫﺮ ﻏﻼف (ﺣﺪاﻗﻞ ۲ ﺗﺎ۳ﺑﺬر)، اﻓﺰاﻳﺶ میزان ﺗﻮﻟﻴﺪ روﻏﻦ و از ﻫﻤﻪ ﻣﻬﻤﺘﺮ ﺳﺒﺐ ﻳﻜﻨﻮاﺧﺘﻲ در رسیدگی ﻣﺤﺼﻮل میﺷﻮد.
میزان عسل تولیدی از هر هکتار کشت کلزا ۵۰ تا ۱۰۰ کیلوگرم است. عسل این گیاه مرغوب و بسیار روشن رنگ است. عسل این گیاه به سرعت شکرک می‌زند. گرده کلم روغنی زردرنگ است.
تنها مشکل عمده‌ای که در استفاده زنبوران عسل از این گیاه وجود دارد، ضرورت سمپاشی گیاهان بیمار است که در صورت وجود زنبورعسل در مزرعه، در هر نوبت سمپاشی شمار زیادی از زنبوران تلف می‌شوند.
چنانچه زنبوردار و کشاورز به طور هماهنگ عمل کنند، می‌توان در هنگام سمپاشی کندوها را به منطقه دیگری منتقل کرد و از تلفات سنگین زنبورها جلوگیری کرد. تاریخ گلدهی این گیاه فروردین و اوایل اردیبهشت تا اواخر اردیبهشت است و در طول چند هفته گل دهی، شهد و گرده فراوانی در اختیار زنبوران عسل قرار می‌دهد.
محل خودرویش این گیاه در حریرود و جنوب شرقی بلوچستان است. این گیاه در اغلب نقاط دنیا، مثل آلمان، فرانسه، مجارستان، رومانی و … به خصوص انگلستان کشت می‌شود. درانگلستان صدها هزار هکتار به کشت کلم روغنی اختصاص یافته است و کشت می‌شود.
